Nederlanders pionieren met Pince Galéria in Nagypall

'Het licht is anders in Hongarije'

Rond de vijfhonderd zielen slechts telt het dorpje Nagypall, in de buurt van Pécs. Maar het heeft een galerie! In de Pince Galéria hangen kleurrijke portretten van het dagelijks leven in Hongarije, en tonen kunstenaars en ambachtslieden uit de regio hun waren. Het is een bijzondere ruimte, gerund door twee Nederlanders, Frouke Schouwstra en Eddy Smid, fotograaf.

Wat bezielt een mens, nee, twee mensen, om 'right in the middle of nowhere' een tentoonstellingsruimte te beginnen? In Hongarije? "We hebben al een band met het land sinds 1984", vertelt Frouke, wanneer we haar spreken in het Drentse Norg. "Het begon met kanovaren op de Körös en de Tisza. Met Hongaren, Polen, Russen en dan ons gezin als enige westerlingen. Geweldige vakanties! Hartelijke mensen, ´s avonds samen muziek maken, grote ketels met vissoep, pörkölt of gulyas, en heel veel gebarentaal…"

Van het een kwam het ander. Hongarije bleef door de jaren heen een trekpleister voor ze. In 1998 huurden ze voor het eerst van hun leven een vakantiehuisje, in Baranya. In een dorpje een stuk verderop kwamen ze telkens langs dat ene huis met het bordje 'Ez a ház eladó'. "Wij een huis kopen in Hongarije? Zouden we zo gek zijn? We keken naar dat pand en bleven kijken. Schitterende voorkant, geheimzinnige poort. We belden toch maar eens aan, de poort ging open: daarachter een besloten binnenhof met overal vuurrode geraniums, een galerij met houten pilaren, alle soorten scharrelpluimvee, varkens en de vanzelfsprekende hond aan de ketting. De tijd had er honderd jaar stilgestaan, het zou flink verbouwen worden, maar we waren meteen helemaal verliefd. In oktober dat jaar hebben we de knoop doorgehakt en het huis gekocht."

Pince

Dus dat is nu de galerie? "Nee", lacht Frouke, "dat is een ander verhaal. Aan de overkant van de straat stond een grote pince, met een enorme kelder van twintig meter lang. Bleek van dezelfde eigenares te zijn. Na een jaar en veel aarzeling hebben we ook die gekocht. We hadden wat vage ideeën over concerten, dans, schildersatelier en expositieruimte." Eddy vult aan: "De lichtinval door de hoge ramen heen is zó prachtig. Heel geschikt voor tentoonstellingen."
"Voor de inrichting van ons huis deden we een beroep op volkskunstenaars en ambachtslieden omdat we authentiek keramiek, weefwerk en meubilair wilden", vervolgt Frouke. "We leerden steeds meer mensen kennen, niet alleen in Nagypall, ook in de hele omgeving. Langzaamaan ontstond het idee voor een galerie met elke zomer een nieuwe expositie: foto's van Eddy en daarnaast Hongaarse kunst, volkskunst en traditioneel handwerk."

Samen

'Csak párosan szép az élet!', citeert Frouke. 'Alleen samen is het leven mooi. Dat was het thema van onze eerste tentoonstelling in 2002. Die tekst stond op een toevallig gevonden Hongaarse keukendoek, bij een afbeelding van, echt waar, onvervalste Volendamse dansers!"
Het werd uiteindelijk het motto van de galerie en is eigenlijk ook hun eigen levensmotto. Samen geniet je het meest. Al 37 jaar zijn ze een stel. Twee kinderen, en al twee kleinkinderen: heerlijk! Ze doen graag veel samen, en leven in volle tevredenheid in twee landen. In beide voelen ze zich thuis. Ze exposeren foto's én kunstzinnige handwerkproducten, allebei om van te smullen.

Versieren

In hun vorige leven zaten ze vooral in het onderwijs, nu is Eddy fotograaf en Frouke schrijft. Zij gebruikt haar creativiteit vooral voor het plannen maken, contacten leggen, enzovoort. Fotografie is voor hem een passie. Frouke: "Gaan we samen naar een festival, zijn we toch ieder apart. Hij ziet dan weer wat, en móet erop af met zijn camera."
Eddy speelt graag met het licht en met lijnen. In zijn portrettenpracht van het afgelopen jaar staat 'de versier(en)de mens' centraal. De fotovergrotingen hingen op verschillende locaties in Nederland, onder meer in de Brinkhof in het Drentse Norg. Foto's van knappe meiden in fleurige dansjurkjes met fraaie sieraden, maar ook van een oude doedelzakspeler en sprookjesverteller uit Roemenië. Weelderige afdrukken van Chinese danseresjes en jonge acrobaatjes, daarnaast een ingetogener portret van een zwaar getatoeëerde kale man. Op één van de foto's speelt een lange broek met fraai lijnenspel de hoofdrol. De draagster verdwijnt boven de taille in een vaag donker. "Geen bewerkte foto, zo was het echt", zegt Eddy.
In Nagypall weten ze ook dat de Nederlander fotografeert. Gewillig laten de dorpsbewoners zich in de megapixels vangen. Ook is hen gevraagd foto's van vroeger op te snorren. Waarom? "We willen dit jaar een boek uitgeven", vertelt Frouke enthousiast. "Met foto's van Eddy en korte teksten erbij, in vier talen: Hongaars, Nederlands, Engels en Duits. We willen het dorp en de omgeving in beeld brengen, maar het gaat vooral om de mensen in Nagypall zelf. We proberen in het boek ook te laten zien wat er gebeurt als je als buitenstaander zo maar zo´n dorp binnenkomt. Er is behoedzaam respect nodig om het vertrouwen te winnen. We verwonderen ons er wel eens over hoe snel dat is gelukt: elk jaar op 1 mei opent de burgemeester bijvoorbeeld onze nieuwe expositie en dan is het echt feest in het dorp.”

Moment

Aan het eind van het gesprek wordt Eddy gevraagd nog iets te zeggen over zijn manier van fotograferen, zijn keuzes, zijn techniek. "Ooit ben ik begonnen als 'gewone' zwart-wit- fotograaf, zoals iedereen in die tijd", begint hij. "Zelf ontwikkelen en afdrukken, je weet wel. Zwart-wit heeft nog steeds een bijzondere plek in mijn hart. De tentoonstellingen in Nagypall zijn afwisselend in zwart-wit en kleur, maar inmiddels werk ik wel digitaal. Afdrukken doe ik nog steeds zelf, trouwens."
"Ik voel veel verwantschap met een aantal Hongaarse fotografen zoals Nádas, Kertész en Besnyö, als het gaat om objectkeuze, lichtval en compositie. Los van analoog of digitaal werken is de kunst het juiste moment te vangen voor mij het belangrijkst. Ik heb oog voor details. Mijn ontroering en verbazing spelen een rol, lichtval en belichting zijn essentieel en ik hou van verrassende composities. Al die dingen spelen op één en hetzelfde moment in een flits door mijn hoofd: díe foto moet op dát moment worden gemaakt! Fijn is het als vervolgens mensen door mijn werk worden geraakt, als ze er iets in herkennen."
Dan spreekt Eddy opeens de magische woorden uit die zijn opgenomen in de kop boven dit verhaal. "Weet je, het licht is anders in Hongarije. Heel verschillend van Nederland." Waar hem dat in zit? De stand van de zon? Schonere lucht? "Geen idee", zegt hij. "Misschien het totaal andere landschap en de wisselwerking daarmee van het licht”, suggereert Frouke, maar zij zet daar meteen weer vraagtekens bij. Wát het is, blijft een mysterie. "Maar het is echt zo, in elk seizoen. Het nodigt mij telkens weer uit om naar Hongarije te gaan. Ik geniet er zó van", besluit Eddy.

Wouter van Schie

Foto's van de jaarlijkse galerie-opening: http://www.oszkar-photography.info/webready/celebration2007/index.html

Mostmagyarul!