Szomorú vasárnap

door Gerard Wesselius

Hoewel ik de eigentijdse popmuziek al lang niet meer op de voet volg, zoals vroeger, slaag ik er dankzij mijn veertienjarige dochter toch nog in om de ontwikkelingen enigszins te volgen.

Vaak hoor ik op de achtergrond haar muziek en als iets dan mijn aandacht trekt vraag ik haar regelmatig: “wie is dat”?

Onlangs hoorde ik een song, die nogal afweek van het gebruikelijke materiaal, een langzame blues met een melancholiek inslag. Het bleek de IJslands zangeres Björk te zijn met het nummer “Gloomy sunday”. Wat later vertelde mijn dochter mij,dat het een oud nummer was, dat al door  veel mensen is opgenomen. Ik besloot “The Originals” van Arnold Rypkens er op na te slaan. In deze onvolprezen “cover-bijbel” beschrijft hij van duizenden nummers de herkomst en alle uitvoeringen.

Tot mijn verassing bleek Gloomy Sunday oorspronkelijk in 1933 door twee Hongaren, László Jávor en Reszõ Seress, te zijn geschreven onder de titel “Szomorú Vasárnap.

Het lied bleek diverse malen te zijn verboden in verschillende landen, omdat het zou aanzetten tot zelfmoord. In Amerika werd het in 1936 geïntroduceerd door de links geöriënteerde spiritual zanger Paul Robeson (een favoriet uit mijn jeugd) en in dat jaar werd het ook verboden. Ik raakte steeds meer geïnteresseerd en besloot Internet te raadplegen.

Al snel vond ik interessante achtergrondinformatie over deze intrigerende Hongaarse song.

Het lied

Rezsö Seress schreef het lied in 1933 naar aanleiding van een verbroken liefdesrelatie.

Aanvankelijk vond hij niemand bereid om het lied te publiceren, men wilde er eigenlijk niets mee te maken hebben, omdat men dacht dat er een te dwingend-wanhopige sfeer van uitging.

Toen het lied uiteindelijk werd uitgebracht werd het een onmiddelijk succes, maar het werd ook het begin van een lange serie van zelfmoorden, te beginnen met zijn eigen ex-vriendin.

Gevraagd naar zijn commentaar zei hij, dat hij zich ondanks zijn succes in de beklaagdenbank voelde staan. Dit fatale succes deed hem pijn. Hij constateerde, dat velen zich blijkbaar sterk met zijn diepe gevoelens van teleurstelling identificeerden. Daarna volgt een overzicht van mensen in diverse landen, die zelfmoord pleegden na het lied te hebben gehoor of met de tekst van het lied in hun hand. Het is in Budapest een tijd door de politie in de ban gedaan, later werd het lied verboden door de BBC en Amerikaanse zenders.

Reszö Seress pleegde uiteindelijk ook zelf zelfmoord in 1968.

Wat er ook wel of niet waar moge zijn in deze geschiedenis, zeker is wel, dat dit Hongaarse lied legendarisch is geworden en dat een indrukwekkende rij van performers een eigen versie ervan op de plaat heeft vastgelegd. Ik noem slechts Billy Holliday, Ray Charles, Marianne Faithfull, Iva Bitova en heel recent Heather Nova. Bovendien lijkt er een duidelijke link te zijn naar het feit, dat in Hongarije tot op heden veel zelfmoorden voorkomen en de gemiddelde levensverwachting extreem laag is.

Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om het lied, dat zoveel opschudding heeft veroorzaakt en zo veel mensen tot diep in hun ziel heeft geraakt.

Gerard Wesselius