Somló, een eenzame berg met geweldige wijnen
Wie over hoofdweg 8 vanuit Szombathely naar Székesfehérvár rijdt, ziet halverwege de route in een onmetelijk vlakke streek (het Kisalföld, of Kleine laagland) plotseling een grote uitstulping in het landschap opdoemen. Dichterbij gekomen zien we dat het een echte berg is, maar wel een heel bijzondere en fraaie. Dit is de wijnberg van Somló, een berg met een diameter van slechts enkele kilometers die geheel op zichzelf staat. Deze "Isten felejtett kalap" (door God achtergelaten hoed) maakt op het eerste gezicht geen deel uit van enig gebergte of heuvellandschap. Toch kan de Somló als een uitloper van het Bakonygebergte worden beschouwd.
Lang geleden, miljoenen jaren geleden, vonden in dit gebied regematig vulkaanuitbarstingen plaats. Meer naar het noordwesten, nabij het plaatsje Mesteri ligt nog de oude krater van de Sághegy, waar tal van bijzondere planten en dieren leven, en bij Badacsony aan de noordoever van het Balatonmeer gaat de reeks bergen van vulkanische oorsprong weer verder.
De niet al te grote Somlóberg moet het dus eigenlijk zonder zusjes of broertjes stellen en vormt dan ook een trekpleister voor de bevolking in de wijde omtrek. Maar niet alleen voor een dagje uit is Somló een aantrekkelijke berg. Ook op wijnboeren heeft de vulkanische ondergrond en de vruchtbare bodem al eeuwenlang een grote aantrekkingskracht.
Wandelgenoegen
Wie zin heeft in een stevige wandeling door een afwisselend heuvellandschap vol fraaie wijngaarden, bossen en rotspartijen rijdt naar Somló, parkeert halverwege de berg op een van de (kleine) parkeerplaatsen (bijvoorbeeld op die aan de zuidhelling bij de Szent Margitkapel) en loopt in een uurtje naar de top. Tijdens de wandeltocht krijgt u al een indruk van het uitzicht dat de berg Somló straks zal gaan bieden, maar als u daadwerkelijk boven op de top staat en ook nog de uitzichttoren (Szent István kilátó) beklimt beneemt een goddelijk panorama u de adem: vanaf de balustrade van de toren is er vrij uitzicht naar alle windstreken. Probeer op een heldere dag te gaan, dan ziet u in het zuidwesten de berg en burcht van Sümeg en in het noorden de stad Pápa! Maar meestal zie je niets: dat wil zeggen: louter prachtig, vlak landschap, ongeveer wat je zou zien als je midden in West-Groningen op een driehonderd meter hoge toren staat! Ook voor wie graag per trein reist biedt de Somlóberg een goede bestemming: vanuit het stationnetje van Somlóvásárhely kan men naar keuze over een van de vier gemarkeerde routes langs de wijngaarden de berg op wandelen naar de uitzichttoren en de burchtruïne. U kunt er ook een paar dagen verblijven: op de flank van de berg staat een enkel pensionnetje en een modern hotel (zelfs met tennisbaan) en op diverse plaatsen kunnen bezoekers na het wandelen in en wijnkelder of restaurant een heerlijke wijnproefavond meemaken
Historisch perspectief
Een kleine tien minuten van de uitzichttoren staat de imposante ruïne van de burcht van Somló. Deze burcht werd in de vijftiende eeuw (1480) door koning Mátyás aan veldheer Pál Kinizsi geschonken. Kinizsi had zich onderscheiden in de strijd tegen de Turken (een strijd die jaren later uiteindelijk verloren werd). De burcht kon maar van een zijde worden genaderd en staat op een strategisch punt: vanaf de torens is de wijde omgeving goed in de gaten te houden. De vensteropeningen in de torens bieden de hedendaagse bezoeker een aantal fraaie doorkijkjes en vergezichten. Maar nadat anderhalve eeuw later de Turken waren verdwenen had de burcht geen strategisch belang meer, deze kwam achtereenvolgens in verschillende handen terecht. Hiermee werd het verval ingezet dat leidde tot de verwoesting. (Ook wordt aangenomen dat de stenen van de burcht werden gebruikt voor de bouw van een lager gelegen nieuw slot aan de noordzijde van de berg.Wijngeneugten
In voorbije eeuwen stond Somló vooral bekend om zijn bijzondere witte wijnen. Evenals de Tokajerwijnen werd Somlai wijn in apotheken verkocht als medicijn. In vino veritas! De wijnbouw vindt zijn oorsprong in de Romeinse tijd en al in de twaalfde eeuw getuigen bronnen van een bloeiende wijncultuur op de flanken van de Somlóberg. De Hongaarse koning László IV dronk tijdens bezoeken aan het klooster in het nabijgelegen Zirc met genoegen zijn glaasje Somlai. De wijn van Somló werd wel de Mátyás király bora, de wijn van koning Matyás, genoemd! De Somlai vond later ook gretig aftrek bij het Engelse koningshuis en de Habsburgse vorsten: om haar conditie op peil te houden dronk keizerin Maria Theresia elke avond een glaasje!. Somlai zou een stimulerende werking hebben op eetlust, zenuwgestel, darmfunctie en bloedsomloop en ook worden er tal van wonderbaarlijke genezingen aan toegekend.De wijn van Somló is door dichters en schrijvers in alle toonaarden bezongen. Van Mihály Vörösmarty en Kálmán Mikszáth tot László Nagy, allen bewierookten zij de vurige witte wijnen van Somlóhegy.
Kemény számat angyal zabolázza,
torkom sajog a Somló borára, (…)
Mijn rauwe mond wordt door een engel gestreeld,
De wijn van Somló verzacht mijn droge keel.
Bron: László Nagy: Kemény számat angyal zabolázza
Wijn voor de bruidsnacht
Behalve de witte wijnen Hárslevelû, Olaszrizling en Furmint is de meest befaamde Somlai wijn echter de Juhfark. Naar verluidt kenden de Habsburgse machthebbers al de verborgen kracht van deze Juhfark:of schapenstaart. Vóór de bruidsnacht dronk men een glaasje om zich te verzekeren van een mannelijke erfgenaam. De bijnaam van deze wijn luidt dan ook: Nászéjszakák bora, de wijn voor de bruidsnacht. Ook de Habsburgse koningen en vorsten geloofden in de kracht van deze Somlówijn: vóór de bruidsnacht dronk men het voorgeschreven glaasje om zich aldus te verzekeren van een mannelijke erfgenaam.Deze bijzonder tot de verbeelding sprekende wijn wordt nog steeds geproduceerd en is momenteel in beperkte mate leverbaar in Nederland. De wijn is aan de droge kant en bevat een aantal zachte maar zeer smaakvolle zuren. Wie er gevoelig voor is, proeft er het vulkanisme in!
De afbeeding hiernaast is de Szent István Kilátó. Deze uitzichttoren werd gebouwd in 1938 en gefinancierd uit schenkingen van de bevolking!
©Most Magyarul. Niets uit dit artikel mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt dan na schriftelijke toestemming van de uitgever.
Tekst en fotografie Edwin van Schie.
